De Afghaanse Doos vol Gevoelens, een andere dimensie.
Maskers, spiegels en poppenkast …….
De verhalen van duizenden Afghaanse straatkinderen, en van duizenden Afghaanse weduwen bereikten jullie wellicht reeds door allerhande mediabronnen. Kabul alleen telt 60 000 straatkinderen, sommigen niet ouder dan 2 jaar. De meesten zijn wezen of kinderen uit een eenoudergezin. Vele vaders zijn oorlogsslachtoffers en werkonbekwaam. De verantwoordelijkheid van deze gezinnen is in handen van vrouwen, weduwen die de touwtjes niet aan elkaar kunnen knopen. Kinderen worden de straat opgestuurd om kauwgom, dagbladen en geselecteerd vuilnis op te halen en daarna verder te verkopen. Ze zijn niet schoolgaand; zonder hun “bedelinkomsten” kunnen hun families dan ook niet overleven. De plicht om dagelijks te overleven, heeft velen ‘vermoeid’. Vrouwen worden niet ondersteund in het verwerken van hun negatieve ervaringen.
Zes jaar werkte ik met Afghaanse vrouwen en straatkinderen, eerst in de vluchtelingenkampen in Pakistan en daarna in Afghanistan. Ik stichtte er verschillende scholen voor jonge vrouwelijke studenten, begeleidde alfabetiseringscursussen voor weduwen en pedagogische activiteiten voor straatkinderen. Sociale vaardigheden integreerde ik steeds in de programma’s, waarbij het leren omgaan met gevoelens in deze context uiterst belangrijk is.
Geïnspireerd door de filosofie van de Doos vol Gevoelens, heb ik in samenspraak met enkele medewerkers van CEGO de methode aangepast aan de Afghaanse samenleving. De wandplaten die de 4 gevoelens uitdrukken, werden door een Afghaanse kunstschilder ontworpen en drukken de gevoelens uit van een Afghaanse jongen en meisje in hun typische outfit. De verhalen werden herschreven in het kader van de Afghaanse cultuur. Een voorbeeld: Zo is er Ahmad die in het 3° leerjaar zit en eropuit gestuurd wordt door z’n ouders om lucifers te verkopen als straatverkoper. Eens op straat wordt hij echter weggestuurd door een politieagent die hem vertelt dat hij niet zomaar mag verkopen op straat. Ahmad’s ouders zullen boos zijn op hem, want hij heeft z’n 1 dollar die dag niet verdient. Hoe denk je dat Ahmad zich voelt?
Al is de “Doos vol Gevoelens” ontworpen voor kinderen, heb ik de methode gebruikt bij de begeleiding van vrouwen. Een groep van 2x 20 vrouwen hebben wekelijks, 1 uur durende sessie, en dit gedurende 9 maanden de activiteit bijgewoond. Negen maanden zijn zeker nodig om een duurzaam resultaat op te bouwen. Na zes maanden werd iedere sessie voorbereid door één van de vrouwen, wat hen uiteraard een dosis zelfvertrouwen bijbracht. Vele oefeningen uit de Doos vol Gevoelens werden dus aangepast aan volwassenen, en de oefeningen heb ik steeds gekoppeld aan creatieve activiteiten: schilderen, drama, muzische expressie. De methode die de Doos voorschrijft kadert dan ook volledig in het programma sociale vaardigheden.
De 4 gevoelens werden ingeleid door een “happy“ fotoboek dat ik ontwikkelde, door de CD, door een happy song. Het ‘ happy’ fotoboek heb ik samengesteld na een fotojacht in de straten van Kabul. Een dertigtal foto’s die de 4 gevoelens weerspiegelen, vonden die vrouwen eerst vreemd, maar langzamerhand boeide het boek hen zo, dat ik dan nog eens een fotoboek samenstelde met de weduwen als focal points. Zo’n boek is enorm uitnodigend om communicatietraining op te starten. De vrouwen hebben voor het eerst in hun leven getekend, geschilderd, wat op zichzelf al een belevenis was. Door de technieken steeds te herhalen, werd hierdoor het praten over hun gevoelens steeds gemakkelijker. Het was dan ook ongelooflijk te zien hoe deze vrouwen stilaan open bloeiden.
Tijdens één van de tekensessies hebben ze een portret van hun beste vriendin uit de groep geschilderd na voorafgaandelijk gesprek, over de belevenissen van vorige dag. De vier gevoelens kwamen duidelijk aan bod, de tekeningen waren juweeltjes.
Om het rollenspel voor te bereiden, werden persoonlijke verhalen opgetekend. De maskers zijn een prachtig middel om een rollenspel te starten, dit creëerde een sfeer van vertrouwen. Met papier maché hebben ze dan zelf maskers ontworpen ...onvergetelijke performances. Tijdens het rollenspel komen de armoede, het gebrek aan vrijheid, het niet kunnen betalen van schoolgeld, uniform en geneeskundige zorgen aan bod. Rollenspel is algemeen genomen een moeilijke techniek, maar door de maskers werd een ongedwongen sfeer gecreëerd.
Daarnaast had ik ook een geheugenspel, ons bekend als memory game, rond de 4 gevoelens ontworpen wat hen aanzette tot praten over, en uitdrukken van hun gevoelens. Op de kaartjes had ik prenten gekleefd die de 4 gevoelens weergaven. Met moet tijdens het spel telkens twee kaarten omdraaien en zo 2 identieke kaarten vinden. Naast de toneeltjes met de maskers, hebben we met een oud laken en door hen zelf ontworpen vingerpoppen, poppenkast gespeeld. Thema : de gevoelens. Vrouwen kwamen buitengewoon inventief uit de hoek. Hier wil ik ook vermelden dat 75% van hen pas sinds enkele maanden de alfabetiseringscursus volgt.
Tijdens één van de sessies had ik aan iedere vrouw een spiegeltje gegeven en gevraagd zichzelf te beschrijven. Geen enkele vrouw durfde in een spiegel te kijken. Dit was voor mij ook een totale verrassing, cultuurgebonden vermoed ik. Dan heb ik maar het voorbeeld gegeven en mezelf beschreven, niet alleen de uiterlijke kenmerken. Daarna durfden enkelen het toch aan zichzelf te omschrijven; de oefening ging crescendo tot de laatste vrouw zichzelf beschreef als een mooie vrouw, met mooie lippen. Een totale taboesfeer werd doorbroken, en vanaf die dag werd elke ontmoeting gestart met het “gevoelsmoment” . De vrouwen vertelden aan de ganse groep met welke gevoelens ze de vorige week werden geconfronteerd. Vrouwen allen in dezelfde situatie begrijpen elkaar beter dan wie ooit. Interactie was groot, gesprekken boeiend en helend. Deze psychosociale ondersteuning helpt de vrouwen bij de traumaverwerking, en geeft een gemeenschapsgevoel terug.
Maskers, spiegels en poppenkast hebben het leven van deze vrouwen veranderd, misschien niet direct meetbaar, maar zeker voelbaar.
Dezelfde fil rouge werd gebruikt tijdens de opleiding van sociale werkers die straatkinderen begeleiden in Afghanistan en Jemen. Het enthousiasme van de deelnemers heeft er me toe aangezet de methode verder te promoten in een cultuur waar het uitdrukken van gevoelens, zowel bij kinderen als volwassenen, taboe was. In 2011 ga ik terug naar Afghanistan als begeleider in het basisonderwijs...de maskers, spiegels en poppenkast zullen er het mooi weer maken. De Doos vol Gevoelens wordt alvast opgestuurd naar Faizabad, een stadje in Noord Afghanistan en gepromoot in het basisonderwijs.
